Marokko: de uitzondering in Noord-Afrika (?)

Vandaag had ik bedacht dat ik een nieuw schrift wilde kopen voor het vak Marokkaans, om alles wat we tot nu toe behandeld hebben overzichtelijk op papier te kunnen zetten. Na drie dagen regen was het heerlijk om weer het zonnetje in mijn gezicht te voelen. Het kleine winkeltje om de hoek dat schriften verkoopt, was helaas dicht. “Even een schrift kopen” werd zo een stadswandeling van bijna een uur, want bijna alle winkels waren dicht. Dit is vast zoals de zondag als rustdag bedoeld is. Wat dat betreft hebben Marokkanen ontzettend veel geluk: het weekend begint voor velen al op vrijdagmiddag: de belangrijkste (mid)dag van de islamitische week. Op zaterdag gaat alles dicht. En op zondag is bijna alles dicht. Veel jonge Marokkaanse stelletjes en gezinnen liepen langs de twee grote straten in Rabat, langs alle straatverkopers. Het was bijna een soort Koninginnedag-gevoel: een kleedje met daarop je waren uitgestald.

Op de hoek van het park zat in een rolstoel een meisje, te bedelen Dat had ik eerst nog niet gezien, want het eerste wat ik zag waren haar voeten. Of wat daar van over was. Het waren stompen  met grote wonden, etterend en zwerend. Voor degene van wie de voeten waren, had ik een louche iemand verwacht. Een grijs en grauw kijkend persoon, met gele tanden (indien die nog in zijn zouden zitten). Ja, ik had eigenlijk zelfs een man verwacht. Maar het was een meisje in een rolstoel, een jaar of 25 misschien. Ze had een mooi gezicht, netjes aangekleed. Ze lachte. Ik was geschrokken van mijn eigen gedachtes. De realiteit van Marokko kwam even hard aan. Voor haar is geen toekomst, anders zat ze daar niet te bedelen. En ook geen gezondheidszorg.

Bij veel bedelaars in Marokko kun je vraagtekens zetten. Zo loopt er hier in de medina van Rabat een ‘blinde’ man, die altijd heel toevallig jouw kant op komt. Mensen die extra mank gaan lopen, als je voorbij loopt. In Marokko zijn erg veel mensen die mank lopen. Misschien hebben zee en ziekte gehad zoals polio, of een beenbreuk, en zijn ze nooit goed behandeld.

Ook bij de gezondheidszorg in Marokko kun je zo vraagtekens zetten. Bij de wekelijkse cultuurlezingen die we op vrijdag hebben, was er eens een jongen die vertelde over zijn bezoek aan de spoedeisende hulp, met zijn moeder. Zij kon een afspraak maken om over drie maanden terug te komen. Tot zo ver de spoedeisende hulp.

Hoe langer ik hier ben, des te meer ik zie dat er iets fundamenteel niet klopt in dit land. Wanneer je met de trein reist, zie je midden in het landschap spiksplinternieuwe wijken uit de grond gestampt worden. Tegelijkertijd zie je de krottenwijken. Kleine grijze hutjes, met golfplaten daken die op hun plek gehouden worden door stenen. Who’s to blame?

Hoewel Marokko vaak als ‘Arabische uitzondering’ gezien wordt (liberaal, relatief rijk, geen Arabische Lente) doet Marokko het op enkele vlakken veel slechter dan bijvoorbeeld Tunesië of zelfs Egypte. Marokko staat hoog op de wereldcorruptielijst (hier staat Egypte wel onder Marokko). Marokko heeft een kindersterfte van 33 op 1000 geboortes, tegenover respectievelijk 13 in Tunesië en 18 in Egypte. Maar ietsje meer dan de helft van de Marokkanen kan lezen en schrijven. Als je bedenkt dat praktisch alle (geregistreerde) stedelingen naar school gaan, zal het percentage ongeletterden nog vele malen hoger zijn op het platteland.

Protesten zijn meestal gericht op de ‘makhzen’, de elite van het land. Zij worden beschuldigd van corruptie en het land in deze staat te houden. De koning daarentegen geniet enorme populariteit. Marokko is een constitutionele monarchie, maar tegelijkertijd heeft de koning wel een veto-stem. Hij benoemt de belangrijkste ministers, en kan ook vriendjes in machtsposities zetten. Met enige regelmaat rijst bij mij de vraag waarom er geen protesten tegen hem gericht zijn. Het feit dat Marokko een monarchie is en geen republiek, is een van de redenen waarom hier geen Arabische Lente à la Tunesië is uitgebroken. Een andere reden is de hoge ongeletterdheid. Sommige dingen zullen nooit veranderen, wanneer de koning eenzelfde machtspositie houdt. Mohammed VI lijkt me een prima man, daar niet van. Hij lijkt een hart voor zijn land te hebben. Dat land waar veel wetten bedacht en geschreven worden, maar weinig geïmplementeerd. Dat land waar partijen tegen elkaar uitgespeeld worden, ten gunste van de koning. Ik las laatst ergens dat als er iets fout gaat in het land, de makhzen altijd de schuld krijgen. Wanneer het goed gaat, krijgt de koning alle glorie. Zou het meisje in de rolstoel ook denken: “lang leve de koning!”?