De Marokkaanse kloof (afgrond?)

Gisteren hadden we voor het eerst eens een echt interessante lezing voor het enige cultuurvak wat we hier hebben. Het ging over het schoolsysteem en het (gebrek aan kritisch) denken in Marokko, en het verband hier tussen.
In Europa staat Marokko toch wel bekend als het land in Noord-Afrika die zijn zaakjes goed op orde heeft. Maar op verschillende vlakken is er nog wel het een en ander te verbeteren, waaronder gezondheidszorg en educatie. Het laatste was het onderwerp van de lezing gisteren.
De lezing begon met cijfers over ongeletterdheid. In 2010 was 40% van de Marokkaanse bevolking ongeletterd, waarvan 90% vrouwen. In 2014 was het gemiddelde cijfer gedaald naar 28%, waarvan 53% vrouwen. Ik vind het dubieus dat het aantal zo sterk gedaald is in een periode van vier jaar, maar dit zijn dan ook officiële staatscijfers ;-). Vervolgens werkloosheidscijfers (ook staatscijfers). De algehele werkloosheid is 9%, maar 30% onder mensen met een universiteitsdiploma en 70% onder mensen die afgestudeerd zijn in sociale/mens-/geesteswetenschappen. Het punt van de docente was dat de kwaliteit van het Marokkaanse publieke onderwijs alleen maar meer achteruit zou hollen als er niet daadwerkelijk eens beleid geïmplementeerd zou worden.

Aan deze cijfers liggen structurele problemen ten grondslag. Een daarvan is het verschil tussen privé-onderwijs en publiek onderwijs. En dit is weer het gevolg van slecht doorgedacht beleid. De beginselen van het huidige onderwijssysteem hier zijn gemaakt door de Fransen, zo kwam er gestructureerd onderwijs in de steden van de grond. Op het platteland bleef de jeugd afhankelijk van Qur’an scholen. Dat verklaart nog steeds voor een deel waarom de ongeletterdheid daar en onder vrouwen veel hoger is. Vervolgonderwijs was niet altijd haalbaar en/of bereikbaar. Het onderwijs op de Franse scholen was (en is) kwalitatief beter.
Toen de Fransen Marokko verlaten hadden, werd het onderwijs gearabiseerd. Dit werd echter niet in de hele keten doorgevoerd: het hoger onderwijs bleef in het Frans. Kinderen die naar een publieke school gaan, krijgen dus tot hun 18e les in het Arabisch en krijgen in het vervolgonderwijs problemen met de taal en kiezen daarom voor een discipline die ze makkelijker kunnen halen. Bovendien worden kinderen op publieke scholen minder gestimuleerd in kritisch denken en creativiteit dan op privéscholen. Hier vloeit uit voort dat kinderen die op Franstalig onderwijs hebben gezeten bijna gegarandeerd een baan krijgen in een managementpositie. Kinderen die Arabischtalig onderwijs hebben gehad, zijn langer en meer werkloos en zullen bijna nooit echt hoge functies verwerven. Daarom zal elke Marokkaan die een privéschool kan betalen, zijn of haar kind naar een privéschool sturen. En daarom zal de kwaliteit van de publieke scholen niet vooruit gaan. Docenten werken bijvoorbeeld parttime op en privéschool, waardoor de kinderen op de publieke school zonder docent zitten.

Ik heb hier met verbazing naar zitten luisteren. “University is nothing but a factory of unemployement”. Hoe kan dat zo zijn? Het is mede te danken aan de grote maatschappelijke kloof die er hier bestaat. De mensen die beleid maken, kennen de wereld niet waarvoor zij beleid maken. En het kan ze ook weinig schelen, want zij hebben geld om hun kinderen naar een Franstalige privéschool te sturen, naar de beste universiteit of zelfs naar Europa. Zoals de docente zei, ze ontwerpen een vliegtuig waar mee ze iedereen mee willen laten reizen omdat het zo’n mooi ontwerp is, maar zij zelf pakken een ander vliegtuig dat door anderen ontworpen is.
Een tijd geleden hadden we een debat met studenten van een privéschool hier in Rabat. Bijna alle studenten hadden kritiek op het onderwijssysteem en gaven daar de Fransen de schuld van. Volgens deze docente werkte het schoolssyteem vrij prima, tot het gearabiseerd was. Ook deze studenten hadden ideeën hoe het beter kon. De tweetaligheid was de kloof in de samenleving. Maar zij werkten er even goed aan mee, door op die school te zitten en onderwijs in Frans en Engels te krijgen. Hoe groot is de kans dat zij hun kinderen naar publiek onderwijs zouden sturen? Waarschijnlijk stappen zij zelf ook niet in het vliegtuig dat zij later zullen ontwerpen voor de Marokkaanse samenleving.

Natuurlijk is dit niet alleen Marokkaanse problematiek. Ook in Nederland klinken steeds meer geluiden dat de universiteit steeds meer een kennisfabriek wordt, dan een instituut dat mensen leert om kritisch en innovatief te denken. Als studente die sociale wetenschappen heeft gestudeerd, zijn de perspectieven sowieso al somberder dan die van een geneeskundestudent. Als je slechts het curriculum volgt wat voor je uitgestippeld is, werk je dan eigenlijk ook niet mee aan de “factory of unemployement”? Ik heb nu al een jaar langer over mijn bachelor gedaan en wil volgend jaar ook nog niet meteen aan mijn master beginnen. Veel mensen vragen me: “Oh jee, zou je dat wel doen?” En dan denk ik, ja dat wil ik wel doen. Mijn studiefinanciering is dan misschien wel op, maar ik weet zeker dat (werk)ervaring op meerdere manieren loont.

Offtopic: Inmiddels is het alweer zo goed als een week geleden dat ik terug ben uit Marrakech. Ik blijf het een beetje een kale bedoening vinden, na een week omringd te zijn door al deze lieve mensen. Een after-Marrakech dipje. Ik heb eigenlijk de hele week het gevoel gehad dat ik kon slapen. Zo blijkt maar weer, wat kunnen de mensen die er zijn een verschil maken voor je verblijf überhaupt. De ene helft van mij zou het liefst het vliegtuig naar Nederland pakken en genieten van alle leuke dingen waarvan ik weet dat die op de agenda staan. Maar dat is zinloos. Dat het niet altijd een feestje is hier, is ook omdat ik zelf steken heb laten vallen voor mijn gevoel. Had ik niet meer moeten leren om Frans en Marokkaans beter onder de knie te krijgen? Had ik niet meer zus, had ik niet meer zo? Ik ben in ieder geval gegaan. Het moeilijkst vind ik om me te motiveren om de lessen te gaan. Vier x 2 uur uit je neus eten is toch best wel veel van het goede. Maar ik neem me voor om te genieten van wat Marokko wel te bieden heeft: de familie, Marokkaanse thee, heerlijk eten, zon, en een prachtige natuur. Alhamdullillah:-)